15 marca br. w Warszawie odbył się II Kongres Edukacji Finansowej i Przedsiębiorczości. Przygotowały go cztery instytucje współpracujące z sektorem finansowym: Fundacja Warszawskiego Instytutu Bankowości, Fundacja GPW, Fundacja Think! oraz Fundacja im. Lesława A. Pagi. Patronami kongresu są m.in. Komisja Nadzoru Finansowego oraz Ministerstwo Przedsiębiorczości i Technologii.
Otwierając Kongres, Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich podziękował wszystkim organizacjom, które doprowadziły do powstania programów edukacyjnych. Wręczył dyplom prof. Gertrudzie Uścińskiej, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, tak za jej osobiste, jak i kierowanej przez nią instytucji, zaangażowanie w edukację różnych grup społeczeństwa. Dziękując za wyróżnienie, prof. Gertruda Uścińska wskazała na deficyty w wiedzy o ubezpieczeniach społecznych. Wspomniała, że np. uczestnicy olimpiady Wiedzy o Ubezpieczeniach Społecznych otrzymują indeksy we współpracujących z ZUS uczelniach wyższych.
Sławomir S. Sikora, prezes zarządu Banku Citi Handlowy, w wystąpieniu wprowadzającym zwrócił uwagę, że żyjemy dłużej, a przyszłe świadczenia gwarantowane wyniosą tylko ok. jednej trzeciej wysokości ostatniej płacy. Dlatego przyszłe utrzymanie poziomu życia obywateli naszego kraju będzie trudne. Każdy zatem powinien być zainteresowany edukacją finansową. W przyszłym roku sektor finansowy będzie „obchodzić” setną rocznicę powstania pierwszej piramidy finansowej. Dziś zresztą nadal one funkcjonują. To kolejny dowód na brak podstawowej wiedzy ekonomicznej. Sławomir S. Sikora wspomniał też o niebezpieczeństwie, jakie wiąże się z otwarciem dostępu do rachunków w bankach w ramach PSD2.
Edukacja to podstawa
Kolejnym punktem programu była debata: „Cyfryzacja gospodarki a edukacja finansowa w Polsce – wyzwania”. Moderował ją Bartek Godusławski, dziennikarz redakcji „Dziennik Gazeta Prawna”, a uczestniczyli w niej: Jacek Fotek, wiceprezes zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.; Paweł Jaroszek, członek zarządu Zakładu Ubezpieczeń Społecznych; Krzysztof Pietraszkiewicz, prezes Związku Banków Polskich; Łukasz Świerżewski, dyrektor Biura Komunikacji i Promocji Ministerstwa Finansów oraz Paweł Zegarłowicz, wiceprzewodniczący Fundacji Kronenberga przy Banku Citi Handlowy.
Łukasz Świerżewski za przykład akcji edukacyjnej uznał wprowadzenie obowiązku korzystania przez przedsiębiorców, w kontakcie z urzędami skarbowymi, z pliku JPK VAT. Dotyczyło to nawet najmniejszych jednoosobowych firm. Ministerstwo Finansów prowadziło wiele działań edukacyjnych, również we współpracy z partnerami i firmami działającymi na rynku.
Krzysztof Pietraszkiewicz mówił o nowych technologiach, z których dziś korzystają banki. Dlatego tak ważne jest edukowanie społeczeństwa, jak sprawnie z nich korzystać. Wspomniał też o takich działaniach banków, jak powołanie Bankowego Centrum Cyberbezpieczeństwa. Zwrócił uwagę, że nie da się mówić o systemie emerytalnym, jeśli nie edukuje się o nim społeczeństwa. Natomiast Paweł Zegarłowicz przekonywał, iż wyedukowany konsument to również lepszy klient dla banków, bo popełnia mniej błędów, to zaś poprawia jego relacje z bankiem. Natomiast dla firm, klientów banków, ważne jest, czy edukuje on ich pracowników, bo dzięki temu bezpieczniejsza jest sama firma. Łukasz Świerżewski stwierdził, że trzeba informować społeczeństwo i wyjaśniać, czym są finanse publiczne i dlaczego tak ważne jest wypełnianie obowiązku podatkowego przez obywateli.
Paweł Jaroszek przypomniał, iż system ubezpieczeń to nie tylko emerytura, tak naprawdę bowiem ze świadczeń obywatele zaczynają korzystać jeszcze przed swoim urodzeniem; wszak przyszła matka w trakcie ciąży korzysta ze zwolnienia lekarskiego i zasiłku chorobowego – podkreślił. Mówił też o przyszłej wysokości emerytury i konieczności edukacji ekonomicznej młodszej części społeczeństwa i zachęcania jej do oszczędzania długoterminowego. Z kolei Jacek Fotek zwrócił uwagę, że giełda to nie kasyno. Poziom edukacji wprawdzie rośnie, ale nie przekłada się to w pełni na realne decyzje – zaznaczył. Nawet najlepiej wyedukowany inwestor czasem podejmuje decyzje na podstawie emocji. Dlatego musimy edukować mądrze. Wspomniał również o takich inicjatywach GPW, jak Letnia Szkoła Giełdowa i Fundacja GPW. Krzysztof Pietraszkiewicz zaapelował, żeby wszystkie instytucje, które oferują usługi związane z nowymi technologiami, uczyły o nich. A także o to, by takie działania edukacyjne były zwolnione z obciążeń podatkowych.
Umiejętne inwestowanie
O tym, kiedy ekonomia spotyka się z psychologią i jak postawy wobec pieniędzy przekładają się na korzystanie z usług finansowych i przedsiębiorczość, mówił Witold Siekierzyński z Uniwersytetu SWPS i firmy e-Service. Jak stwierdził, musimy uczyć o mechanizmach psychologicznych, które oddziałują na społeczeństwo. Ważna jest też edukacja sektora finansowego i urzędników, bo jeśli tego nie zrobimy, nie będziemy w swych zabiegach edukacyjnych skuteczni. Wspomniał też o hierarchicznym modelu stosunku do pieniędzy.
Michał Żugajewicz, prezes zarządu Fundacji StudyInn przedstawił, jak ważne jest wspieranie rozwoju przedsiębiorczości. Współuczestnikami jego wystąpienia byli mentorzy Programu Rozwoju Przedsiębiorczości. Jak stwierdził jeden z nich, można pomóc młodemu przedsiębiorcy, otwierając mu drzwi do dalszego rozwoju. Dla osób z dużych firm bycie mentorem to okazja do samorealizacji w codziennym rozwiązywaniu rzeczywistych problemów startujących na rynku firm. Zwycięzcą programu (nagroda wynosiła 6 tys. zł) został zespół „Citi Guide Tour”.
Michał Masłowski, wiceprezes Stowarzyszenia Inwestorów Indywidualnych przedstawił portret inwestora giełdowego na podstawie Ogólnopolskiego Badania Inwestorów, OBI 2017. W badaniu wzięło udział 4711 osób. Przeciętnie polski inwestor to mężczyzna w wieku ok. 42 lat, inwestujący na giełdzie od 8 lat. W portfelu ma 7 spółek. Z kolei przeciętny inwestor w Niemczech ma średnio 56 lat, inwestuje od 22 lat i ma akcje 19 spółek. Inwestuje też długoterminowo oraz bierze udział w walnych zgromadzeniach spółek.
Finanse w praktyce
Waldemar Zbytek, wiceprezes zarządu Fundacji Warszawski Instytut Bankowości, przedstawił finanse w praktyce, czyli współpracę w edukacji finansowej. Podkreślił, że już 62 banki przyłączyły się do realizacji programu. Wciąż jednak daje się zauważyć niedostatek wiedzy ekonomicznej na poziomie podstawowym. Poinformował o porozumieniu dotyczącym projektu edukacji związanej z cyberbezpieczeństwem. Wspomniał o trudnościach w realizacji płatności bezgotówkowych w mniejszych ośrodkach. Dlaczego tak się dzieje – czy wynika to z braku wiedzy – zapytał?
Wyróżnienia dla najbardziej aktywnych banków i wolontariuszy projektu Bankowcy dla Edukacji Dzieci i Młodzieży BAKCYL wręczali: Krzysztof Kokot, prezes zarządu i Urszula Szulc, dyrektor w Fundacji Warszawski Instytut Bankowości. W minionym roku do projektu przystąpiło 47 banków. Według danych z grudnia 2017 roku w programie uczestniczyło 722 woluntariuszy. W kilku kategoriach wyróżniono: Plus Bank, Kaszubski Bank Spółdzielczy, BZ WBK (za najwięcej woluntariuszy), Rejonowy Bank Spółdzielczych w Lututowie, ING Bank Śląski, Bank Spółdzielczy w Zatorze, Bank Spółdzielczy w Lipnie oraz Deutsche Bank. Najbardziej aktywnym woluntariuszem okazał się Karol Nowakowski z BGK.
Nagrody otrzymali także uczestnicy projektu Nowoczesne Zarządzanie Biznesem. Wręczyli je: Waldemar Zbytek, wiceprezes zarządu oraz Krzysztof Ostafiński, dyrektor Programu NZB w Centrum Prawa Bankowego i Informacji. Odebrali je: dr Marek Szewczyk, dr Anna Korzeniowska, dr Agnieszka Huwerska, dr Katarzyna Kochaniak i dr Agnieszka Parkitna. W minionym roku w programie uczestniczyło 120 uczelni.
Współpraca w edukacji finansowej i przedsiębiorczości – tę pierwszą z sesji koordynowała Fundacja Warszawski Instytut Bankowości, a moderował ją Maciej Małek, redaktor naczelny miesięcznika „Nowoczesny Bank Spółdzielczy”.
Co daje nam współpraca?
Tak zatytułowano wystąpienie inauguracyjne Włodzimierza Kicińskiego, wiceprezesa Związku Banków Polskich. Zaznaczył on, że tylko 42% Polaków rozumie podstawowe pojęcia z zakresu finansów, takie jak inflacja lub procent składany. Najlepiej wypadają pod względem kraje skandynawskie. Globalne badania poziomu edukacji finansowej przeprowadzone przez Standard & Poor’s pokazują, że tylko 33% osób dorosłych na świecie ma wiedzę pozwalającą na świadome podejmowanie decyzji finansowych. Według Polaków – badanie NBP z 2015 roku – głównym edukatorem powinna być szkoła i nauczyciele (56% odpowiedzi) oraz media (46%). Według badania IBRIS, przeprowadzonego dla Warszawskiego Instytutu Bankowości, 38% mieszkańców wsi twierdzi, że ma dużą wiedzę o finansach i to się potwierdza. Jednocześnie, co może niepokoić, tylko 9% uważa, że ich wiedza finansowa jest niewielka.
W edukację ekonomiczną naprawdę warto inwestować. Program „Bankowcy dla Edukacji” gromadzi 140 tys. studentów na 1200 wykładach w 120 uczelniach. Są również projekty kształcenia osób starszych i dzieci.
Debatę „Jak efektywnie prowadzić edukację finansową?” moderował Witold Siekierzyński z Uniwersytetu SWPS i e-Service Sp. z o.o. Uczestniczyli w niej: Włodzimierz Kiciński, wiceprezes Związku Banków Polskich, Krzysztof Kokot, prezes zarządu Fundacji Warszawski Instytut Bankowości, Rudolf Borusiewicz, dyrektor Biura Związku Powiatów Polskich oraz Małgorzata Nadziejko z Wydawnictwa Cogito.
Krzysztof Kokot wezwał do edukacji finansowej rozumianej jako nauka rozwagi. Edukacja taka powinna być skuteczna, czyli wpływać na zachowanie w sytuacji, w której wiedza o finansach jest przydatna. Małgorzata Nadziejko wyraziła przekonanie, że to rodzice powinni edukować o finansach i to oni powinni być do tego przygotowani. Rudolf Borusiewicz stwierdził, że lepiej uczyć się na cudzych błędach. Podkreślił też znaczenie idei uniwersytetów trzeciego wieku. Ważne jest zdobywanie wiedzy praktycznej. Samorząd może być tu partnerem. Krzysztof Kokot zwrócił uwagę m.in. na to, że dziś szczególnie seniorzy są narażeni na oszustwa również w sferze finansowej. Dlatego trzeba kierować działania edukacyjne do nich. A choć woluntariusze robią bardzo wiele, potrzebne są środki finansowe na prowadzenie konkretnych działań edukacyjnych. W dyskusji poruszono kwestię wartości edukacji finansowej dla społeczeństwa. Podkreślono, że należy unikać falstartów programów edukacyjnych. Przy starcie programu BAKCYL powstał problem z praktycznym dotarciem do szkół, na szczęście jego twórcy skorzystali z pośrednictwa samorządów.
Przykłady dobrych praktyk
O projektach edukacyjnych dla dzieci i młodzieży mówiła Magdalena Swoboda-Młynarczyk z Ministerstwa Finansów. Przedstawiła program TAX EDU – Parlamentu Europejskiego i Komisji Europejskiej. Nauka – choć trudno edukować o podatkach w sposób ciekawy – ma być zabawna i angażująca. Forma edukacji to elerningi – głównie krótkie formy wideo. Przedstawicielka Ministerstwa Finansów zaprezentowała m.in. grę edukacyjną Taxlandia. Mówiła też o Programie „Misja Budżet”.
O edukacji finansowej Banku Zachodniego WBK S.A. mówiła Marzena Atkielska z Fundacji BZ WBK. Zrezygnowano z gier interaktywnych na rzecz gier planszowych. Dzieci dzieli się na zespoły, w których wybierani są liderzy. Sektorową Radę ds. Kompetencji Sektora Finansowego przedstawiła Małgorzata Gromiec, członek Komitetu Sterującego SRK SF. Obecnie tworzą ją 33 podmioty, a działa ona od roku.
Na zakończenie sesji ogłoszono wyniki Konkursu „Milion na Bank”, prowadzonego w szkołach średnich. Prezentację prowadzili Marcin Polak z Fundacji THINK! i Waldemar Zbytek, wiceprezes zarządu Fundacji Warszawski Instytut Bankowości. Jak poinformowano, stworzono już nowe scenariusze gry.
Równolegle odbyły się dwie inne sesje panelowe. Pierwszą zatytułowano „Inwestowanie – mity a rzeczywistość. Co trzeba wiedzieć, aby zwiększyć swoje szanse na giełdzie?” Koordynatorem były: Fundacja GPW, Fundacja im. Lesława A. Pagi a moderował ją Tomasz Prusek, prezes Fundacji Przyjazny Kraj. Sesja dotyczyła m.in. inwestowania i związanych z tym mitów. Mówiono również o dylematach początkującego inwestora. Drugą poświęcono wolontariatowi w edukacji ekonomicznej. Tą część koordynowała Fundacja Warszawski Instytut Bankowości, a moderowała ją Urszula Szulc, dyrektor Projektu BAKCYL.
Bohdan Szafrański
